De Arbeidsomstandighedenwet (Arbowet) verplicht werkgevers om deskundige bijstand te regelen voor verzuimbegeleiding via een bedrijfsarts of gecertificeerde arbodienst. Door een tekort aan bedrijfsartsen worden steeds meer taken gedelegeerd aan andere functionarissen binnen de arbodienst. Hoewel dit voordelen biedt, zijn er ook risico’s. Het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid heeft daarom richtlijnen opgesteld voor een verantwoorde taakdelegatie. Hoe werkt taakdelegatie in de praktijk? En hoe kunnen werkgevers de kwaliteit van de arbodienstverlening waarborgen?

Verplichtingen van werkgevers volgens de Arbowet

In de Arbowet en de daarop gebaseerde regelgeving (Arbobesluit, Arboregeling) is voorgeschreven wat er precies wordt verwacht van werkgevers op het gebied van gezondheid, veiligheid en het welzijn van werknemers.

Eén van de belangrijkste daaruit voortvloeiende verplichtingen is de verplichting van de werkgever om zich deskundig te laten bijstaan op het gebied van verzuimbegeleiding. Iedere werkgever moet zich hierbij laten bijstaan door een bedrijfsarts (of gecertificeerde deskundige) (maatwerkregeling) of een gecertificeerde arbodienst (vangnetregeling). In de praktijk passen de meeste werkgevers de vangnetregeling toe, waarbij vaak gebruik wordt gemaakt van een externe arbodienst met een of meerdere bedrijfsartsen (en andere deskundigen).

Opkomst van taakdelegatie binnen arbodiensten

De afgelopen jaren is merkbaar dat steeds meer taken van bedrijfsartsen worden gedelegeerd aan andere functionarissen binnen de arbodienst, zoals een (register)casemanager of een praktijkondersteuner bedrijfsarts. Dit houdt mede verband met het tekort aan bedrijfsartsen in Nederland. Het blijkt in de praktijk niet goed mogelijk om doeltreffende deskundige bijstand te verlenen zonder bepaalde werkzaamheden – die in het verleden door bedrijfsartsen zelf werden verricht – te delegeren aan andere personen.

Hoewel dergelijke taakdelegatie voordelen biedt, zijn er ook risico’s. Arbodiensten en bedrijfsartsen moeten erop toezien dat werkzaamheden worden gedelegeerd aan voldoende gekwalificeerd en bekwaam personeel. De kwaliteit moet gewaarborgd worden. Hetzelfde geldt voor de onafhankelijke positie van de bedrijfsarts.

Richtlijnen voor verantwoorde taakdelegatie: de Werkwijzer Taakdelegatie

Als leidraad hiervoor heeft het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) in 2019 een Werkwijzer Taakdelegatie gepubliceerd.

In de Werkwijzer Taakdelegatie wordt onder meer omschreven welke werkzaamheden een bedrijfsarts wel en niet mag delegeren aan andere functionarissen binnen de arbodienst. De Werkwijzer Taakdelegatie is tot stand gekomen met medewerking van onder meer de Nederlandse Vereniging voor Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde (NVAB). Overigens heeft de NVAB ook een eigen ‘Standpunt delegatie van taken door de bedrijfsarts en supervisie’ uitgegeven.

Stappen voor verantwoorde taakdelegatie volgens de Werkwijzer Taakdelegatie

In de Werkwijzer Taakdelegatie wordt een vijftal stappen omschreven die een arbodienst of bedrijfsarts moet doorlopen om tot verantwoorde taakdelegatie te komen. De eerste stap is om in kaart te brengen in hoeverre taakdelegatie mogelijk en wenselijk is. Belangrijk om te weten is dat de Werkwijzer Taakdelegatie op dit punt duidelijk voorschrijft welke taken een bedrijfsarts wel en niet kan delegeren aan andere functionarissen.

Taken die wel gedelegeerd mogen worden

Taken die wel gedelegeerd mogen worden, zijn:

Procesmatige taken:

• Probleemanalyse voorleggen aan werkgever en werknemer (bespreken)
• Procesmatige informatie vastleggen in het procesdossier, zoals vervolgafspraak, hervattingsdatum of interventies
• Machtiging laten tekenen om informatie op te vragen bij behandelaar

Bedrijfsgeneeskundige taken:

• Medische anamnese afnemen
• Arbeidsanamnese afnemen
• Lichamelijk onderzoek verrichten
• Aanvullend onderzoek (functie, lab) aanvragen
• Oordeel vormen op basis van de verzamelde gegevens en advisering
• Medische feiten en bevindingen vastleggen in het dossier van de gedelegeerde
• Terugkoppeling voor werkgever en werknemer opstellen
• Bepalen of en wanneer een vervolgafspraak nodig is

Taken die niet gedelegeerd mogen worden

Taken die echter niet gedelegeerd mogen worden, zijn:

Bedrijfsgeneeskundige taken:

• Spreekuur bedrijfsarts, uiterlijk zes weken na aanvang verzuim
• Medische feiten en bevindingen vastleggen in het bedrijfsgeneeskundig dossier van de bedrijfsarts
• Informatie opvragen bij de behandelaar, opstellen machtiging en vragen
• Eindoordeel geven over de belastbaarheid
• Verwijzen voor nader medisch onderzoek of behandeling
• Prognose beperkingen
• Probleemanalyse opstellen (documentatie bij zes weken ziekteverzuim)
• Deelnemen aan het SMO (Sociaal Medisch Overleg)
• Actueel oordeel en medisch deel van re-integratieverslag opstellen

Voor werkgevers is het belangrijk om zich hier goed van bewust te zijn. Blijkt dat bijvoorbeeld een probleemanalyse is opgesteld door een praktijkondersteuner bedrijfsarts (in plaats van de bedrijfsarts zelf), dan kan en moet je hier als werkgever op wijzen.

Uitgangspunt is overigens dat taken gedelegeerd worden aan medewerkers binnen de arbodienst. De Werkwijzer Taakdelegatie laat echter ook de mogelijkheid open om taken te delegeren aan medewerkers van de opdrachtgever van de arbodienst (zijnde: de werkgever), zij het dat dit afgeraden wordt in verband met potentiële belangenverstrengeling.

Waarborgen van bekwaamheid en duidelijke instructies bij taakdelegatie

Belangrijk is verder dat een arbodienst zich ervan verzekert dat taken alleen worden gedelegeerd aan voldoende bekwame medewerkers (stap 2) en dat duidelijke opdrachten en aanwijzingen worden gegeven aan de gedelegeerden (stap 3). Denk daarbij aan de instructie om het medisch beroepsgeheim te waarborgen of de aanwijzing om de bedrijfsarts te raadplegen (escaleren) in bepaalde situaties.

Toezicht bij taakdelegatie

Verder schrijft de Werkwijzer Taakdelegatie adequaat toezicht voor (stap 4). In geen geval mag een gedelegeerde buiten zijn of haar bevoegdheid treden. Indien blijkt dat bijvoorbeeld een casemanager medische diagnoses stelt of medische adviezen geeft (zijnde taken die niet gedelegeerd mogen worden), dan moet de arbodienst direct ingrijpen. Hetzelfde geldt ingeval blijkt dat een gedelegeerde bepaalde persoonlijke (medische) informatie over een zieke werknemer blijkt te delen met de werkgever.

Het belang van tussenkomst door de bedrijfsarts

Zowel werkgevers als werknemers moeten bovendien gewezen worden op de mogelijkheid tot tussenkomst. Tussenkomst betekent dat de bedrijfsarts een rol neemt in de uitvoering van de gedelegeerde taken. Een bedrijfsarts moet volgens de Werkwijzer Taakdelegatie tussenkomen op het moment dat een werkgever of werknemer daar zelf om verzoekt. Maar er zijn ook andere gevallen waarin de bedrijfsarts wordt geacht om een gedelegeerde taak weer over te nemen. In de Werkwijzer Taakdelegatie worden in dat kader de volgende rode vlaggen genoemd:

• Bij een arbeidsconflict
• Bij vermoedens dat er (toch) sprake is van arbeidsgerelateerde problematiek of van een beroepsziekte
• Bij stagnatie van herstel en/of werkhervatting
• Bij gevallen die gaandeweg complexer worden
• Bij gevallen waar de gedelegeerde een ‘niet pluis’-gevoel heeft
• In overige gevallen die de gedelegeerde van belang vindt

Als werkgever is het belangrijk om je hiervan bewust te zijn. Heeft de arbodienst het dossier van een zieke werknemer grotendeels gedelegeerd aan bijvoorbeeld een casemanager en praktijkondersteuner maar stagneert de re-integratie van de werknemer, dan kan je de arbodienst verzoeken om de bedrijfsarts de gedelegeerde taken weer terug te nemen teneinde de re-integratie weer vlot te trekken.

Evaluatie en bijstelling van taakdelegatie

Tot slot moet taakdelegatie continue geëvalueerd en zo nodig bijgesteld worden (stap 5). De Werkwijzer Taakdelegatie schrijft voor dat je hier als werkgever actief bij betrokken moet worden. Blijkt dit in de praktijk niet te gebeuren, dan kan je dit als werkgever aankaarten bij de arbodienst.