Het kan voorkomen dat u als werkgever te maken krijgt met een bedrijfsongeval. Bijvoorbeeld wanneer een medewerker op een bouwterrein ten val komt, bekneld raakt tijdens zijn werkzaamheden of slachtoffer wordt van fysiek geweld op de werkplek (bijv. hulpverleners). In dit soort situaties is het belangrijk een aantal juridische zaken in gedachte te houden. Wanneer moet u het bedrijfsongeval melden bij de Inspectie SZW? Wanneer bent u aansprakelijk voor schade als gevolg van een bedrijfsongeval? En hoe gaat dit in zijn werk?

Op grond van de wet kunt u als werkgever verplicht zijn het bedrijfsongeval te melden bij de Inspectie SZW.[1] Dit is verplicht bij dodelijke bedrijfsongevallen, of als het bedrijfsongeval heeft geleid tot blijvend letsel of een ziekenhuisopname.[2] Kleine incidenten hoeven dus niet gemeld te worden. Bij twijfel is het over het algemeen aan te raden alsnog een melding te doen. De consequenties van een niet-gedane melding kunnen namelijk aanzienlijk zijn (zie de volgende paragraaf).

Verder moet u ervoor zorgen dat u het bedrijfsongeval zo spoedig mogelijk meldt bij de Inspectie SZW. Op de website van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wordt precies uitgelegd hoe u een melding kunt doen van een bedrijfsongeval.

Wordt een bedrijfsongeval niet of te laat gemeld, dan kan de Inspectie SZW daarvoor een boete opleggen. De hoogte van de op te leggen boete is afhankelijk van meerdere omstandigheden. Bijvoorbeeld of de Inspectie SZW ten tijde van de melding nog een onderzoek kan verrichten naar het bedrijfsongeval. Is dat niet meer mogelijk, bijvoorbeeld omdat er al lange tijd verstreken is sinds het incident en er geen betrouwbaar bewijs meer voorhanden is, dan kan de boete oplopen tot wel EUR 50.000 voor werkgevers met meer dan 500 werknemers in dienst.[3] Op de website van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid wordt toegelicht hoe de hoogte van de boete wordt bepaald.

Heeft een werknemer als gevolg van het bedrijfsongeval schade geleden, dan kunt u daarvoor als werkgever aansprakelijk zijn. De wet schrijft namelijk voor dat een werkgever aansprakelijk is voor schade die een werknemer heeft geleden in de uitoefening van zijn werkzaamheden.[4] Het zal daarbij meestal gaan om letselschade. Die schade kan soms fors oplopen, met name wanneer de werknemer vanwege het letsel niet meer, of niet meer volledig, in staat is om te werken en dit duurzaam is.

Kan een werkgever aantonen dat hij zich voldoende heeft ingespannen om de veiligheid van de werkomgeving te waarborgen – of anders gezegd: is de werkgever zijn zorgplicht t.a.v. de arbeidsomstandigheden nagekomen – dan is de werkgever niet aansprakelijk.[5] Een werkgever is evenmin aansprakelijk als de schade het gevolg is van opzet of bewuste roekeloosheid van de werknemer.[6]

Hoe werkt dit nu in de praktijk? Ten eerste zal de werknemer die een schadevergoeding eist, moeten stellen – en zo nodig bewijzen – dat hij in de uitoefening van zijn werkzaamheden schade heeft geleden. Dat bewijs kan worden geleverd op verschillende manieren. Bijvoorbeeld aan de hand van schriftelijke verklaringen van collega´s of andere getuigen, een onderzoeksverslag na een bezoek aan de eerste hulp, werkbriefjes, etc.

Het is niet altijd even duidelijk of een bedrijfsongeval heeft plaatsgevonden. Neem bijvoorbeeld de uitspraak van het hof Den Haag van 4 september 2018.[7] De werknemer in kwestie stelde dat tijdens zijn werk een ijzeren leiding op zijn pols was gevallen. Hierdoor zou hij lange tijd zijn rechterarm niet hebben kunnen gebruiken met inkomensverlies tot gevolg.[8] De werknemer stelde zijn werkgever hiervoor aansprakelijk.

Er waren echter geen getuigen die het incident konden bevestigen. Wel stelde de werknemer dat hij op de dag van het incident – vrij kort daarna dus – een melding hierover had gedaan bij zijn leidinggevende (die het letsel overigens niet had waargenomen). Daarna zou hij naar het ziekenhuis zijn gegaan.

Toen de werknemer vervolgens bewijs van zijn ziekenhuisbezoek liet zien, wees de werkgever op haar interne administratie. Hieruit bleek dat de werknemer inderdaad een melding had gedaan aan zijn leidinggevende, maar dat deze melding pas een dag ná het gestelde ziekenhuisbezoek was gedaan. Dat zou erop duiden dat het letsel dus al aanwezig zou zijn geweest vóór het gestelde bedrijfsongeval, aldus de werkgever.

Uiteindelijk stelde het hof de werknemer in het gelijk. De informatie van het ziekenhuis werd, kort gezegd, betrouwbaarder geacht dan de interne administratie van de werkgever. Bovendien stond vast dat de werknemer op de dag dat hij het incident had gemeld aan zijn leidinggevende het werk had verlaten om naar het ziekenhuis te gaan. Verder stond vast dat de werknemer in de betreffende week maar één keer eerder het werk had verlaten. Kortom, het bewuste ziekenhuisbezoek had dus wel plaats moeten vinden ná, en niet vóór, het incident.

Staat eenmaal vast dat de werknemer schade heeft geleden tijdens zijn werkzaamheden, dan zal de werkgever moeten aantonen dat hij zijn zorgplicht is nagekomen t.a.v. de arbeidsomstandigheden. Denk daarbij aan de werklocatie, machines, gereedschappen waarmee gewerkt wordt, etc. Maar ook het duidelijk instrueren van het personeel over veilig werken valt hieronder. Belangrijk is bovendien dat de werkgever zich ervan vergewist dat het personeel bekend is met de geldende veiligheidseisen, bijvoorbeeld door een examen of certificaat verplicht te stellen.

Hoe kunt u vaststellen welke normen voor uw organisatie gelden? Doorgaans zal dit al in een eerder stadium zijn onderzocht. Een werkgever is namelijk op grond van de Arbeidsomstandighedenwet verplicht om een risico-inventarisatie & -evaluatie uit te voeren, op basis waarvan een concreet arbobeleid moet worden uitgewerkt en gehandhaafd.[9] Een werkgever moet zich bij de naleving van zijn verplichtingen t.a.v. de arbeidsomstandigheden bovendien laten bijstaan door één of meer preventiemedewerkers en een arbodienst of bedrijfsarts.[10] Is een ondernemingsraad ingesteld, dan zal deze doorgaans nauw betrokken zijn bij het arbobeleid.[11] Verder is in de Arbeidsomstandighedenwet en de daaraan gerelateerde regelgeving gedetailleerd bepaald aan welke vereisten moet zijn voldaan.[12] Houd wel in gedachte dat het van geval tot geval kan verschillen wat in redelijkheid van een werkgever kan worden verwacht.

Is eenmaal duidelijk wat de zorgplicht van de werkgever in het betreffende geval omhelst, dan zal in kaart moeten worden gebracht wát concreet is gedaan om hieraan invulling te geven. Dit zal de werkgever moeten aantonen.

Hoe gaat dit nu in zijn werk? Neem bijvoorbeeld de uitspraak van de rechtbank Amsterdam van 16 januari 2018.[13] De werknemer in kwestie zou tijdens zijn werkzaamheden van een (als gevolg van plaatselijke weersomstandigheden) gladde trap zijn gevallen. Aan zijn claim legde hij ten grondslag dat de werkgever hem ten onrechte niet had gewezen op de gevaarlijke werksituatie ter plaatse. Evenmin had de werkgever hem geschikte schoenen ter beschikking gesteld. De rechtbank oordeelde uiteindelijk dat de werkgever had voldaan aan haar zorgplicht. Ten eerste ging het om een alledaags gevaar, te weten lopen op een gladde ondergrond zonder dat sprake was van een (bijzonder) valgevaarlijke werksituatie. De werkgever hoefde hier dus niet apart op te wijzen. Ten tweede lag het in dit specifieke geval op de route van de werknemer zelf om de juiste schoenen aan te trekken, aldus de rechtbank. De werknemer werkte niet vast op de plaats waar het ongeluk gebeurde. De gladde situatie was bovendien het gevolg van de weeromstandigheden, waar de werknemer mee bekend was.

Bent u als werkgever verzekerd voor aansprakelijkheid (via een aansprakelijkheidsverzekering voor bedrijven of ´AVB´), dan is het aan te raden het bedrijfsongeval direct te melden bij uw aansprakelijkheidsverzekeraar. Een te laat gedane melding kan namelijk gevolgen hebben voor de dekking van uw aansprakelijkheidsverzekering. Een melding bij uw aansprakelijkheidsverzekeraar betekent overigens niet dat u automatisch aansprakelijkheid erkent.

Tot slot is het belangrijk na een bedrijfsongeval na te gaan op welke punten het arbobeleid kan worden aangepast om een veilige werkplek te waarborgen. Mogelijk kunnen vergelijkbare bedrijfsongevallen hiermee worden voorkomen.

Mocht u onverhoopt met een bedrijfsongeval te maken krijgen, houd de hiervoor genoemde punten dan in gedachte. Zorg ervoor dat u het bedrijfsongeval, indien nodig, tijdig meldt bij de Inspectie SZW. Twijfelt u over de vraag of u verplicht bent een melding te doen? Of twijfelt u over de vraag of er wel een bedrijfsgeval heeft plaatsgevonden (zoals in het genoemde voorbeeld bij het hof Den Haag)? Neem dan het zekere voor het onzekere en meld het bedrijfsongeval. Desnoods met de aantekening dat u twijfelt over de meldingsplicht en/of het bedrijfsongeval. Onderzoek daarnaast in hoeverre het bedrijfsongeval is gebeurd tijdens de werkzaamheden van de betrokken werknemer(s). Anticiperend op mogelijke schadeclaims kan het zinvol zijn alvast in kaart te brengen welke maatregelen u als werkgever hebt getroffen om dergelijke incidenten te voorkomen. Het is aan te bevelen u hierbij juridisch te laten adviseren.